12 vấn đề nghiêm trọng về môi trường nhân loại phải đối mặt

 Phỏng lược theo cuốn sách Collaps (Sụp đổ) của tác giả Jared Diamond, Homoro nêu ra 12 vấn đề mà chúng ta cần cùng nhau giải quyết, nhằm tránh xã hội của chúng ta đi tới một tương lai mà không ai mong muốn.

1. Tàn phá môi trường sống tự nhiên: rừng, đầm lầy, các dải san hô v.v… là môi trường sống của rất nhiều loài sinh vật. Nhưng hiện nay chúng đã bị tàn phá nặng nề, hoặc bị chuyển đổi sang các môi trường sống nhân tạo để phục vụ con người. Những môi trường tự nhiên này càng bị thu hẹp thì con người càng mất đi những lợi ích sinh thái: rừng giúp ta bảo vệ nguồn nước, chống xói mòn đất, tạo ra những bước cần thiết trong chu trình hình thành nước để tạo ra phần lớn lượng mưa cho chúng ta; đầm lầy nguyên sinh giúp bảo vệ nguồn nước. Về kinh tế, những cánh rừng bị tổn hại sẽ khiến con người tổn hại về gỗ và nhiên liệu thô; các đầm lầy và san hô mất đi sẽ làm mất đi môi trường sống của nhiều loài thủy sản đang cung cấp thực phẩm cho chúng ta.

2. Các nguồn lương thực từ thiên nhiên hoang dã, nhất là cá và các loài giáp xác đang giảm sút. Nhiều người nghèo ở nhiều nơi trên thế giới phụ thuộc vào nguồn thức ăn này để cung cấp protein do chi phí thấp. Nhưng nguồn thức ăn này khó quản lý, và ít được chú trọng bảo vệ do của tất cả nên cũng không là của ai cả. Càng để lâu dài như vậy, nguồn thức ăn này càng suy giảm hơn và an ninh lương thực càng bị đe dọa nhiều hơn.

3. Nhiều loài động thực vật hoang dã suy giảm số lượng và đa dạng di truyền. Do mỗi loài đóng một vai trò nhất định trong hệ sinh thái, nên khi một loài này suy giảm thì hệ sinh vật liên quan cũng bị ảnh hưởng theo, và ta sẽ bị mất những lợi ích mà giống loài đó mang lại: giun làm tơi đất, chim và côn trùng giúp thụ phấn cho thực vật miễn phí v.v… Mỗi giống loài giống như những chiếc ốc vít trên một chiếc máy bay. Tuy nhỏ bé nhưng nếu từng chiếc đinh rơi rụng thì chiếc máy bay sẽ hoàn toàn hư hỏng.

4. Dân số ngày càng tăng, chúng ta càng cần thêm đất canh tác. Nhưng đất canh tác ngày càng bị mất đi do các hoạt động của con người. Đất có thể mất do bị xói mòn, mặn hóa, bạc màu (do chất dinh dưỡng bị mất khi trồng trọt nhanh hơn tốc độ phục hồi), axit hóa, kiềm hóa. Thêm một áp lực nữa với an ninh lương thực.

5. Các nguồn năng lượng chính của thế giới như dầu lửa, khí tự nhiên, than… sẽ dần ít đi. Ngay cả khi trữ lượng của các loại nhiên liệu này hết ở phần bề mặt Trái Đất nhưng vẫn còn ở những vị trí sâu và khó khai thác hơn, thì chúng ta sẽ phải mất nhiều chi phí hơn, môi trường bị ô nhiễm nặng hơn để có thể khai thác các nguồn tài nguyên đó.

6. Trữ lượng nước ngọt trên toàn thế giới đang dần cạn kiệt. Chúng ta sử dụng nguồn nước này cho tưới tiêu, sinh hoạt, công nghiệp, nuôi trồng thủy sản, vận tải đường thủy và giải trí. Tốc độ suy kiệt của các tầng ngậm nước ngọt trên toàn thế giới nhanh hơn tốc độ tái sinh tự nhiên của chúng. Tuy rằng có thể khử mặn nước biển để làm nước ngọt, nhưng phương pháp này nếu áp dụng trên phạm vi toàn cầu thì sẽ rất tốn kém chi phí và năng lượng.

7. Thực vật trên toàn thế giới ngày càng ít nhận được ánh sáng mặt trời để quang hợp. Để các loài thực vật tăng trưởng, chúng cần dinh dưỡng, nước và ánh sáng mặt trời. Các công trình, kiến trúc và hoạt động khác của con người sẽ tiêu thụ một phần năng lượng ánh sáng mặt trời: ví dụ nếu xây một tòa nhà cao tầng, hay làm một con đường, thì ánh sáng mặt trời sẽ rơi vào tòa nhà và con đường đó, và thực vật không thể sử dụng lượng ánh sáng này để quang hợp. Càng ngày sẽ càng ít ánh sáng còn được dùng để hỗ trợ cho sự sinh trưởng của cộng đồng thực vật tự nhiên.

8. Ngành công nghiệp hóa chất và nhiều ngành sản xuất khác thải vào môi trường những hóa chất độc hại, bao gồm những chất “phi tự nhiên” và những chất có trong tự nhiên với hàm lượng thấp, thì con người thải ra với hàm lượng cao hơn rất nhiều lần. Những chất độc hại này gây ô nhiễm môi trường, gây ra nhiều căn bệnh làm chết và đau khổ cho nhiều người và các loài sinh vật khác. Nhiều loại hóa chất không phân hủy hoặc phân hủy rất chậm, nên sẽ tốn rất nhiều chi phí để làm sạch chúng.

Nguồn: anthropocene.info

9. Toàn cầu hóa khiến cho nguy cơ các sinh vật ngoại lai xâm nhập và phá hủy hệ sinh thái bản địa cao hơn. Ví dụ như nạn loài thỏ sinh sôi với tốc độ khủng khiếp ở Úc. Ở người, mầm bệnh có thể được mang từ một nơi đã có miễn dịch cộng đồng sang nơi khác chưa có miễn dịch và gây hậu quả nặng nề.

10. Các hoạt động của con người thải vào khí quyển các loại khí làm thủng tầng ozone bảo vệ Trái Đất khỏi bức xạ cực tím mặt trời, hoặc thành khí nhà kính hấp thụ nhiệt mặt trời khiến khí hậu nóng lên. Nền nhiệt tăng kéo theo nhiều hệ lụy nguy hiểm, như các vùng vốn đã có khí hậu ấm áp và khô hanh sẽ dễ bị hạn hán, các đỉnh tuyết biến mất khiến lượng nước cho sinh hoạt và tưới tiêu giảm sút theo. Băng tan ở hai cực Trái Đất làm tăng mực nước biển, gây xói mòn đất ven biển, thậm chí nằm dưới mực nước biển và nếu muốn giữ lại các vùng đất này thì sẽ cần hệ thống đê điều khổng lồ. Cùng rất nhiều tác động thứ cấp khác khó dự đoán hết được.

11. Dân số thế giới đang tăng lên. Dân số tăng nghĩa là nhu cầu lương thực, không gian, nước, năng lượng và các nguồn tài nguyên khác cũng cao hơn. Bên cạnh những vấn đề về môi trường, dân số tăng cũng khiến các mâu thuẫn trong xã hội ngày càng gay gắt, cạnh tranh giữa con người với nhau khốc liệt hơn và tăng nguy cơ xung đột giữa các quốc gia.

12. Người dân các nước Thế giới thứ 3 muốn có mức tiêu chuẩn sống giống như là của các nước Thế giới thứ nhất. Nói đơn giản thì là các nước nghèo muốn phát triển như các nước giàu, người nghèo muốn có cuộc sống sung túc như người giàu. Đời sống sung túc hơn đi kèm với việc sử dụng nhiều tài nguyên và tác động tới môi trường lớn hơn. Tỷ lệ tác động của tổng thể loài người tới môi trường sẽ gia tăng. Cùng với đó là những bất ổn về chính trị và dân cư, do người ở các nước Thế giới thứ 3 tìm cách nhập cư,  bằng cả con đường hợp pháp và bất hợp pháp vào các nước Thế giới thứ nhất để được hưởng tiêu chuẩn sống cao hơn.